CHWAREL HERBERT : TIRNOD TREFTADAETH DDIWYDIANNOL
Mae Chwarel Herbert yn rhan o SoDdGA Mynydd Du (Safle o Ddiddordeb
Gwyddonol Arbennig) a Thirwedd Gofrestredig o Ddiddordeb Hanesyddol Eithriadol yng
Nghymru Mynydd Du a Mynydd Myddfai.
Mae hefyd o fewn Geoparc
y Fforest Fawr. Mae'r chwareli wedi
eu cydnabod fel RIGS (Safle Daearegol
a Geomorffaidd Pwysig Rhanbarthol), ond
mae’r
dreftadaeth archaeolegol a diwydiannol
ar y safle wedi denu llawer llai o sylw
hyd yn hyn.
Mae wyneb trawiadol y chwarel a’r dirwedd sy’n frith
o odynnau cerrig, chwareli a thipiau gwastraff Chwarel Herbert yn destament lleol
i ddatblygiad Cymru fel gwlad ddiwydiannol. Mae’r safle yn unigryw i Dde Cymru,
ac o bosibl ymhellach na hynny, am fod yr odynnau calch a’r chwareli yn cofnodi
twf a dirywiad y diwydiant llosgi calch ar y Mynydd Du am o leiaf 200 o flynyddoedd.
Wrth i’r galw am galch a charreg calch mewn diwydiant ac amaethyddiaeth
dyfu, newidiodd y dulliau cynhyrchu, o’r ecsbloetiaeth cyn-ddiwydiannol i’r
diwydiannu llawn.
Yn wahanol i ardaloedd cynhyrchu calch eraill lle gellid adeiladu
camlesi a thramffyrdd, dim ond cludiant ar y ffordd oedd yn gwasanaethu Chwarel Herbert.
Roedd y fasnach galch yn ffactor yn y datblygu ar ffyrdd tyrpeg ac mae’r rhwydwaith
o draciau a ffyrdd dros y mynydd wedi ei gysylltu’n agos â’r gweithgaredd
yn Chwarel Herbert.