COEDWIG WESTMEAD

CYFEIRNOD GRID: SN 239094
ARDAL MEWN HECTARAU: 142.60

Cefndir Hanesyddol
Rhan o Arglwyddiaeth Talacharn, a ddaliwyd o dan ddeiliadaeth faenoraidd yn ystod y cyfnod ar ôl y Goresgyniad. Er bod llethrau serth yr ardal hon yn awr yn gyforiog o goed ac yn ardal tirlun nodweddiadol, dengys mapiau hanesyddol (map degwm Pentywyn, tua 1842; map degwm plwyf Talacharn, tua 1842; Manylion Stad Westmead, 1821) nad dyna fu yno erioed, a hyd at yr 1840au roedd llawer ohono yn ffermdir gydag adeiladau cysylltiedig, ar wahân i'w ben gorllewinol. O ystyried natur serth y llethr, fodd bynnag, mae'n annhebygol iddo fod yn dir cynhyrchiol erioed, ac mae'n debygol yr aildyfodd y coetir ar ddiwedd y 19eg ganrif. Ychwanegwyd planhigfeydd ato yn yr 20fed ganrif. Ar y pen gorllewinol efallai y plannwyd coetir a gofnodwyd ar fap degwm plwyf Pentywyn ar yr un pryd â sefydlu ty Westmead yn y 17eg ganrif.

Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001. Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded: GD272221

Disgrifiad ac elfennau tirlun hanesyddol hanfodol
Mae'r ardal hon o dirlun hanesyddol yn codi o'r fignen adferedig yn y de. Ar un adeg roedd yn llinell o glogwynni yn ymyl y môr, bellach yn rhan o'r tir, a gynrychiolir gan lethrau serth sy'n wynebu'r de ac yn codi o 20 m i 140 m. Mae coetir collddail eilaidd yn eu gorchuddio, llawer ohono o'r 19eg ganrif, a phlanhigfeydd o gonifferau a llydanddail o'r 20fed ganrif. Nid archwiliwyd yr ardal am hen ffiniau a allai fodoli o dan y coetir. Prin yw'r archeoleg a gofnodwyd. Mae yna faen hir sydd o bosibl yn dyddio o'r Oes Efydd a bryngaer sydd o bosibl yn dyddio o'r Oes Haearn. Efallai fod gan ffynnon Sant Cadog, mewn ardal o ffynhonnau calchfaen, wreiddiau canoloesol. Mae yma nifer o adeiladau Ôl-ganoloesol, ac maent i gyd o garreg â thoeau llechi, ond nid oes un ohonynt yn nodweddiadol, nac yn rhestredig. Maent yn cynnwys melin, ffermydd, bythynnod ac anheddau, gefail a Ffermdy Westmead House. O ran cymeriad mae tirlun hanesyddol Coedwig Westmead yn ardal nodweddiadol ac wedi'i hamlinellu'n glir, gan wahanu'r fignen adferedig isel yn y de oddi wrth y ffermdir bryniog a phantiog i'r gogledd.