TYNDDOL

CYFEIRNOD GRID: SN 765676
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 19.2

Cefndir Hanesyddol

Yn y Cyfnod Canoloesol roedd yr ardal hon yn rhan o Faenor Mefenydd a oedd yn eiddo i Abaty Ystrad Fflur. Pan ddiddymwyd yr abaty rhoddwyd llawer o’i diroedd i Iarll Essex, a phrynwyd y mwyafrif ohonynt gan ystad Trawscoed ym 1630, gan gynnwys tir gerllaw’r ardal hon. Mae hanes y llain fach hon o dir yn ansicr, er y gall ei natur ucheldirol fod wedi sicrhau yr ystyrid mai tir agored y Goron ydoedd. Dechreuodd ystad Trawscoed ymddiddori ynddi ar ddechrau’r 19eg ganrif pan glustnodwyd ardal fawr, gan gynnwys yr uned hon, ar ddibenion ei hamgáu trwy ddeddf seneddol, ac fe’i mapiwyd ym 1815 (LlGC Trawscoed 347) i’r diben hwnnw. Ni ddyfarnwyd y ddeddf amgáu erioed. Erbyn yr arolwg degwm (Map Degwm a Rhaniad Gwnnws, 1847) dangosir ardal fferm Tynddol fel caeau bach wedi’u gosod ymhlith caeau mwy o faint.

Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol

Mae hon yn ardal fach o ucheldir amgaeëdig wedi’i chanoli ar fferm Tynddol, rhwng 300m a 370m. Fe’i lleolir rhwng caeau mawr o dir pori garw ac ucheldir agored i’r dwyrain. Mae’r caeau yn fach ac yn afreolaidd eu siâp ac fe’u rhennir gan gloddiau ac arnynt ffensys gwifrau. Nid oes unrhyw wrychoedd. Mae’r fferm wedi’i hadeiladu o gerrig a chanddi do llechi, ac o bob tu iddi ceir adeiladau fferm modern helaeth iawn. Mae’r mwyafrif o’r caeau yn cynnwys tir pori wedi’i wella, a cheir darnau o dir pori mwy garw.

Nid oes unrhyw safleoedd archeolegol a gofnodwyd yn yr ardal.

Mae i’r ardal hon ffiniau pendant a cheir ucheldir agored i’r dwyrain, a chaeau mawr o dir pori garw i’r gorllewin, i’r gogledd ac i’r de.

Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001. Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded: GD272221