![Cors Caron](webphotos/corscaron.jpg)
CORS CARON
CYFEIRNOD GRID: SN 696640
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 1067
Cefndir Hanesyddol
Yn y Cyfnod Canoloesol roedd ardal Cors Caron wedi’i
rhannu rhwng maenorau Penardd, Blaenaeron a Mefenydd a oedd yn eiddo i
Abaty Ystrad Fflur. Mae hanes yr ardal ar ôl diddymu’r abaty
yn ansicr, ond mae’n debyg i’w chymeriad agored sicrhau i’r
Goron ei hawlio. Ym mhob cyfnod bu Cors Caron yn ffynhonnell mawn, a darparai
gyfleoedd i hela adar dðr, pori anifeiliaid yn yr haf a chywain gwair.
Roedd gweithgarwch torri mawn wedi’i ganoli ar y rhan o’r
gors gerllaw Tregaron. Yn ystod y blynyddoedd yn dilyn y Rhyfel Byd Cyntaf
buwyd yn torri mawn â pheiriannau, ond ni pharodd hynny yn hir (Cyngor
Cefn Gwlad Cymru 1995). Mae Rheilffordd Milford a Manceinion, a agorwyd
ym 1866 ac a gaewyd ym 1964, yn croesi’r gors o’r de i’r
gogledd. Nid amgaewyd y gors erioed. Mae’n bwysig i’r dirwedd
hanesyddol oherwydd ei chofnod o hanes llystyfiannol a newidiadau yn yr
hinsawdd a gynhwysir o fewn y dyddodion mawn (gweler Turner 1964). Erbyn
hyn mae’n Warchodfa Natur ddynodedig.
![Cors Caron](webphotos/corscaron2.jpg)
Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol
Ardal o gyforgors agored yw Cors Caron sy’n ymestyn
dros 1000 o hectarau sydd tua 165m o uchder. Mae Afon Teifi yn llifo i
lawr canol yr ardal o’r gogledd i’r de. Ceir nifer o lynnoedd
agored o ddðr ar y gors; y caiff rhai ohonynt eu cynnal a’u
cadw yn artiffisial. Mae tystiolaeth ar yr wyneb o weithgarwch torri mawn
yn y gorffennol, yn arbennig yn y pen deheuol gerllaw Tregaron. Mae rhai
hen ffiniau i’w gweld ar ffiniau deheuol a gogleddol y gors, ac
mae coetir yn tresmasu rywfaint ar y gors ar yr ochr ogleddol. Ar wahân
i’r rhain, cors yw’r ardal gyfan.
Mae’r archeoleg a gofnodwyd yn cynnwys pont ôl-ganoloesol
Pont Einion (ddyddiedig 1805 ac sydd bellach yn rhestredig), llwybr Canoloesol
posibl ac ardal gladdu yn y gors yn dyddio o’r Oes Haearn, nad yw
ei hunion leoliad yn hysbys.
Mae i Gors Caron ffiniau pendant ar bob ochr, ond yn
arbennig ar yr ochr orllewinol a’r ochr ddwyreiniol lle y mae’r
tir yn codi’n serth at dir pori wedi’i wella.
Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg
Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001.
Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint
y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded:
GD272221 |