![TYWI FOREST](webphotos/tywiforest.jpg)
FFOREST TYWI
CYFEIRNOD GRID: SN 792575
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 6879
Cefndir Hanesyddol
Yn y Cyfnod Canoloesol gorweddai’r rhan fwyaf
o’r llain fawr iawn hon o ucheldir o fewn ystad Esgob Tyddewi yn
Llanddewi Brefi neu o fewn Maenor Penardd a oedd yn eiddo i Abaty Ystrad
Fflur. Mewn cyfnodau mwy diweddar, daeth tir isel ar gyrion yr ardal o
dan reolaeth ystadau lleyg - roedd Trawscoed yn berchen ar rywfaint o
dir i’r gogledd - er ei bod yn debyg yr ystyrid mai tir y Goron
oedd y rhan fwyaf ohono oherwydd ei natur agored. Dengys mapiau ystad
yn dyddio o ddiwedd y 18fed ganrif (LlGC Trawscoed Cyf 2, 2, 7; LlGC Cyf
45, 64, 67) fod rhywfaint o’r tir wedi’i amgáu a bod
rhai aneddiadau ar gyrion gogleddol yr ardal hon o amgylch Crofftau a
Hafod-newydd, ond fod gweddill yr ardal i gyd yn rhostir agored. Parhaodd
yr ardal i fod yn agored nes i’r ardal gyfan gael ei phlannu â
choedwigoedd yn y 1960au.
Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol
Mae hon yn llain eang o goedwigoedd ag ymyl caled sy’n
ymestyn ar draws yr hyn a arferai fod yn dir agored (gan mwyaf). Mae’n
codi i dros 500m lle y mae ar ei huchaf, ond ar gyfartaledd mae rhwng
400-450m o uchder. Ar wahân i nifer o gaeau ar y cyrion, roedd yr
ardal hon i gyd yn rhostir agored cyn iddi gael ei phlannu â choedwigoedd
yn y 1960au. Erbyn hyn y planhigfeydd, y lonydd a nodweddion coedwigo
eraill sy’n ffurfio prif elfennau tirwedd yr ardal hon. O fewn yr
ardal hon ceir bwthyn/fferm Hafod-newydd, ond nis archwiliwyd yn y maes.
Mae’r archeoleg a gofnodwyd yn yr ardal hon yn
bennaf yn cynnwys aneddiadau ôl-Ganoloesol a safleoedd defodol ac
angladdol yn dyddio o’r Oes Efydd. Mae adeiladau anghyfannedd yn
dyddio o’r cyfnod ôl-Ganoloesol yn tystio i dirwedd a arferai
fod yn boblog, er bod y boblogaeth honno yn un denau, ac mae crugiau crwn/carneddau
claddu, crug cylchog a dau faen hir posibl yn ychwanegu dimensiwn dyfnder
amser i’r dirwedd.
Mae’r ardal wedi’i diffinio’n glir
gan dir agored cyfagos, a thir is amgaeëdig i’r gogledd.
Mae hon yn ardal eang, gyda chyfran fawr ohoni y tu allan
i ffiniau’r astudiaeth bresennol, ac felly mae angen ei hastudio’n
fanylach.
Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg
Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001.
Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint
y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded:
GD272221 |