TYN-Y-BANADL

CYFEIRNOD GRID: SN 699669
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 92.9

Cefndir Hanesyddol

Yn y Cyfnod Canoloesol gorweddai’r ardal hon o fewn Maenor Mefenydd a oedd yn eiddo i Abaty Ystrad Fflur. Pan ddiddymwyd yr abaty rhoddwyd holl ddaliadau Ystrad Fflur i Iarll Essex. Yn fuan ar ôl hynny, ymddengys i’r tir o amgylch Swyddffynnon gael ei brynu gan y teulu Lloyd o Ffosybleiddiaid, ac iddo ddod i feddiant y teulu Vaughan o Drawscoed yn ddiweddarach. Ni wnaed unrhyw ymchwil i hanes yr ardal benodol hon, ond mae’n debyg ei bod yn dir agored am ran helaeth o’r Cyfnod ôl-Ganoloesol, ac iddi gael ei hamgáu i gyd gyda’i gilydd efallai. Dengys y map degwm (Map Degwm a Rhaniad Lledrod, 1844) a map o’r ystad yn dyddio o ddiwedd y 19eg ganrif (LlGC Trawscoed Cyf 1, 62) yr ardal dirwedd hon fel y mae heddiw fwy neu lai.

Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol

Mae hon yn ardal sy’n codi o 170m wrth ei ffin ddwyreiniol â Chors Caron i 230m wrth ei chwr gorllewinol. Nid oes unrhyw adeiladau o fewn yr ardal dirwedd hon, er y lleolir ffermydd Tyn-y-banadl a Maesbanadlog gerllaw’r ffiniau. System o gaeau rheolaidd o faint canolig a geir yn bennaf. Mae’r system hon fel pe bai wedi’i chynllunio, yn hytrach na’i bod wedi datblygu’n organig. Rhennir y caeau gan gloddiau ac arnynt wrychoedd. Mae’r gwrychoedd mewn cyflwr eithaf da ar y llethrau isaf i’r dwyrain, ond mae’r cyflwr yn dirywio ar dir uwch, ac ar y lefelau uchaf mae’r gwrychoedd bron wedi diflannu. Yn y fan hon mae ffensys gwifrau wedi cymryd eu lle. Mae tir pori wedi’i wella bron yn gorchuddio’r ardal gyfan.

Mae i’r ardal hon ffin bendant i’r dwyrain lle y mae’n cwrdd â Chors Caron. I’r gogledd-orllewin mae bryn – Drysgol – o dir agored, ac i’r gogledd ac i’r de mae’r ardaloedd yn cynnwys systemau o gaeau bach, afreolaidd eu siâp.

Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001. Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded: GD272221