![Cyneiniog](webphotos/cyneiniog.jpg)
CYNEINIOG
CYFEIRNOD GRID: SN 719881
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 70.1
Cefndir Hanesyddol
Ni wnaed unrhyw ymchwil i hanes yr ardal hon, ac felly
nid yw’n hysbys. Yr unig anheddiad yn yr ardal yw Fferm Cyneiniog
a’i system gaeau gysylltiedig. Roedd y fferm hon yn bodoli erbyn
dechrau’r 19eg ganrif, ac mae’n debyg ei bod yn hen iawn.
Erbyn hyn mae coedwigoedd a blannwyd yn y 1960au yn gwahanu’r fferm
hon a rhan isaf dyffryn Cyneiniog. Cynhwysir rhan o’r blanhigfa
yn yr ardal hon. Mae rheilffordd/tramffordd fyrhoedlog a adeiladwyd ym
1897 i wasanaethu’r mwyngloddiau ar dir uchel i’r dwyrain
yn mynd trwy’r ardal hon.
![Cyneiniog](webphotos/cyneiniog2.jpg)
Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol
Mae rhan uchaf dyffryn Cyneiniog yn serth ac yn gul.
Mae llawr y dyffryn yn 180m o uchder, ac mae llethrau’r dyffryn
yn codi i dros 400m. Dim ond llawr y dyffryn a’r llethrau isaf sy’n
disgyn yn raddol a gynhwysir yn yr ardal hon. Yn torri ar draws yr ardal
hon, ond wedi’i chynnwys ynddi, ac yn gwahanu’r dyffryn i’r
dwyrain a’r un i’r gorllewin, mae planhigfa o goed coniffer
a blannwyd yn y 1960au. I’r gorllewin o’r coedwigoedd mae
llawr y dyffryn wedi’i rannu’n gaeau bach gan gloddiau a waliau
ffin. Mae rhai o’r caeau hyn wedi tyfu’n wyllt ac maent yn
dechrau troi’n dir pori garw ac yn rhostir unwaith eto, er bod eraill
yn dal i gael eu defnyddio fel gweirgloddiau. Mae coetir collddail agored
iawn, a ymsefydlodd ar y llethrau isaf, yn rhoi cymeriad nodedig i’r
ardal hon. Nid archwiliwyd yr ardal i’r dwyrain o’r blanhigfa,
gan gynnwys Fferm Cyneiniog, ar y ddaear. Mae arglawdd a nodweddion eraill
rheilffordd/tramffordd yn elfennau yn y dirwedd hanesyddol.
Mae’r archeoleg a gofnodwyd yn cynnwys mwyngloddiau
metel dinod ac anheddiad ôl-Ganoloesol anghyfannedd. Maent i gyd
wedi’u lleoli ar ffin ddeheuol yr ardal hon.
Nid yw’r ffin rhwng yr ardal hon a dyffryn Cyneiniog
i’r gorllewin yn glir iawn a dylid ystyried ei bod yn barth newid
yn hytrach na llinell galed. Mae llethr serth o rostir agored yn darparu
ffin bendant i’r de. Wedi’i chynnwys yn yr ardal hon mae coedwigoedd
modern, y neilltuwyd eu hardal eu hunain ar gyfer y mwyafrif ohonynt.
Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg
Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001.
Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint
y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded:
GD272221 |