![Berwyn](webphotos/berwyn.jpg)
BERWYN
CYFEIRNOD GRID: SN 711587
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 87.8
Cefndir Hanesyddol
Nid yw hanes yr ardal hon yn hysbys. Y cwbl a wyddom
i sicrwydd yw bod y patrwm anheddu a’r system gaeau bresennol wedi’u
sefydlu erbyn map degwm 1845 (plwyf Caron).
![Berwyn](webphotos/berwyn2.jpg)
Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol
Ardal gul wedi’i chyfyngu i lawr y dyffryn a rhan
o un o lethrau dyffryn Afon Berwyn sy’n wynebu’r de, rhwng
250m a 350m. Mae’n cynnwys dwy fferm a system gaeau o gaeau afreolaidd
eu siâp. Rhennir y caeau gan gloddiau â wyneb o gerrig ac
arnynt wrychoedd, a waliau sych. Yn gyffredinol ni all y gwrychoedd gadw
stoc i mewn ac maent yn dechrau tyfu’n wyllt; mae ffensys gwifrau
wedi’u hychwanegu atynt. Ceir rhai coed nodedig yn y gwrychoedd.
Mae tir pori wedi’i wella yn gyffredin yn yr ardal, er bod llawer
o dir brwynog a rhai dyddodion mawn efallai ar lawr y dyffryn. Mae’r
tir yn fwy garw tua phen uchaf, dwyreiniol y dyffryn, ac mae rhai prysgwydd
a llwyni coedwigol yn dechrau meddiannu tir pori garw.
Mae’r adeiladau o gerrig lleol, a adawyd yn foel,
ac mae ganddynt doeau llechi masnachol. Mae’r tai yn dyddio o’r
19eg ganrif, ac mae ganddynt ddau lawr. Ceir enghraifft dda yn y traddodiad
brodorol Sioraidd rhanbarthol sydd â nodweddion Sioraidd bonheddig
cryf yn yr achos hwn. Moderneiddiwyd ac ymestynnwyd y tþ arall.
Dim ond un fferm sy’n weithredol bellach ac mae ganddi resi bach
o adeiladau allan o gerrig sy’n dyddio o’r 19eg ganrif ac
adeiladau amaethyddol modern bach.
Dengys y ffaith bod aneddiadau anghyfannedd yn y cofnod
archeolegol fod yr ardal yn fwy poblog yn ystod y 19eg ganrif a’r
20fed ganrif. Nid oes unrhyw archeoleg a gofnodwyd ar wahân i safleoedd
yn dyddio o’r cyfnod ôl-Ganoloesol.
I’r gogledd, i’r de ac i’r dwyrain
mae llethrau serth a/neu blanhigfeydd o goedwigoedd yn pennu ffiniau’r
ardal hon. I’r gorllewin mae’r ardal hon yn raddol ymdoddi
i’w hardal gyfagos.
![Map Berwyn](webphotos/berwynmap.jpg)
Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg
Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001.
Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint
y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded:
GD272221 |