BANC TRAWSNANT

CYFEIRNOD GRID: SN 710827
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 139.6

Cefndir Hanesyddol

Gorweddai’r ardal fach hon o ucheldir o fewn Gwestfa Cwm Rheidol yng Nghwmwd Perfedd. Mae’n debyg iawn bod ei chymeriad agored yn golygu yr ystyrid mai tir y Goron ydoedd. Fe’i defnyddid fel ffridd a thir pori tymhorol, swyddogaeth sydd wedi para i raddau helaeth hyd heddiw. Bu dyddodion mwynau metel gerllaw ffin ddeheuol yr ardal yn cael eu gweithio o’r 18fed ganrif. Tresmasodd lefelydd o fwynglawdd Pwllrhenaid ar yr ardal hon o Gwmerfyn, tra roedd mwynglawdd Ceunant i gyd wedi’i leoli y tu mewn iddi. Bu dyddiau gorau mwynglawdd Ceunant yn y 18fed ganrif, ond parhaodd i weithio i mewn i’r 19eg ganrif (Bick 1983, 39-43).

Disgrifiad ac elfennau hanfodol y dirwedd hanesyddol

Erbyn hyn mae planhigfa fawr o goed coniffer yn gwahanu’r llain fach hon o ucheldir a lleiniau helaethach o dir. Mae’n cynnwys rhostir tonnog, sydd weithiau yn greigiog, sy’n amrywio o ran uchder o 250m ar y llethrau isaf i dros 400m ar y copaon. Tirwedd o dir pori garw a phantiau mawnaidd heb unrhyw goed ydyw. Mae ffensys gwifrau yn ei rhannu’n gaeau mawr, ond nid yw’r rhain yn amharu ar ei chymeriad sydd yn y bôn yn un agored. Nid oes unrhyw aneddiadau. Mae olion mwynglawdd metel Ceunant, a’r ffrydiau sy’n rhedeg o’r cronfeydd dðr i’r gogledd, ar draws tir uchel, a wasanaethai fwyngloddiau wedi’u lleoli i’r gorllewin yn haeddu sylw yn y dirwedd hon sydd fel arall yn eithaf diflas.

Mae’r archeoleg a gofnodwyd yn cynnwys olion yn gysylltiedig â’r diwydiant cloddio metel neu weithgarwch chwarelu, anheddiad anghyfannedd a adeiladwyd cyn y 19eg ganrif a chrug crwn yn dyddio o’r Oes Efydd.

Mae coedwigoedd ucheldirol yn diffinio’r ardal hon i’r gogledd, i’r dwyrain ac i’r de. I’r gorllewin ceir cymuned fwyngloddio Cwmerfyn ac esgair amgaeëdig is.

Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001. Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded: GD272221