PURFA OLEW GULF

CYFEIRNOD GRID: SM 933052
ARWYNEBEDD MEWN HECTARAU: 199

Cefndir Hanesyddol
Ar wahân i lain gul iawn o dir yn cynnwys clogwyni glan môr a phen clogwyn, gorchuddir yr ardal gymeriad tirwedd hanesyddol gyfan hon gan burfa olew ac ystad ddiwydiannol fach. Cyn adeiladu’r burfa olew tirwedd amaethyddol ydoedd, a leolid bron yn gyfan gwbl o fewn plwyf Llanstadwell. Ymestynnai dros faenor ganoloesol Waterston, a oedd yn un o arglwyddiaethau canol Arglwyddiaeth Hwlffordd. Ar fap degwm 1849 dangosir tirwedd dra hynod o lain-gaeau amgaeëdig wedi’u hamgylchynu gan bentref Waterston, gan gynnwys yr ardal i’r de o’r pentref lle y saif y burfa heddiw. Mae’n amlwg mai’r llain-gaeau hyn oedd olion caeau agored maenor a threfgordd Waterston. Dengys mapiau diweddarach y llain-gaeau, ond ar ddiwedd y 19eg ganrif ac yn ystod yr 20fed ganrif roedd rhai wedi’u cyfuno i ffurfio clostiroedd mwy sgwâr, mwy o faint. Mewn mannau eraill cynhwysai’r dirwedd a fodolai cyn i’r burfa gael ei hadeiladu gaeau rheolaidd a gysylltir â Newton Farm – a elwir yn Ddemên Newton ar y map degwm. Nid yw’r caeau hyn na’r fferm hon i’w gweld bellach. Dechreuwyd adeiladu purfa Gulf ym 1966, a dadlwythodd y tancer cyntaf olew crai ym 1968.

Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001. Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded: GD272221

Disgrifiad a hanfodion hanesyddol y dirwedd
Mae’r ardal tirwedd hanesyddol hon yn cynnwys purfa olew yn dyddio o ddiwedd yr 20fed ganrif. Mae’n cynnwys yr holl weithfeydd, gan gynnwys glanfeydd ar gyfer dadlwytho olew crai a phrif reilffordd. Hefyd yn yr ardal hon ceir ystad ddiwydiannol fach. Darn byr o glogwyn glan môr a phen clogwyn rhwng y burfa a’r môr yw’r unig elfen o’r dirwedd nas adeiladwyd arni.

Mae hon yn ardal benodol iawn ac iddi ffiniau clir. Mae’n dra gwahanol i’r ffermydd a’r pentrefi cyfagos.

Ffynonellau: Map Degwm Plwyf Llanstadwell, 1849; McKay 1993; Map Arolwg Ordnans 6 modfedd i 1 filltir Arg. 1af XXXIII, XXXIX 1874; Richards 1969