English

Dyddiadur Cloddiad Wernfawr

Fel rhan o Chwilota’r Tywi! ry’n ni wedi dechrau ein archwiliad yn Wernfawr, fferm anghyfannedd ger Penybanc tu allan i Landeilo.

Daeth y safle i’n sylw yn y lle cyntaf pan amlygodd gloddiadau cyn adeiladu’r biben nwy ym 2007, cwpwl o ffyrnau sychu yd. Mae’r adeiladau yma, oedd unwaith yn gyffredin ger ffermdai, braidd i’w gweld nawr.

Darganfuodd cloddiad bach llynedd dystiolaeth o dân erchyll ag arweiniodd at gefnu ar y ffermdy. Mae cloddiad gan wirfoddolwyr yn digwydd ar hyn o bryd i ddarganfod gwreiddiau a datblygiad y fferm. Beth fedrwn ni ddarganfod am fywyd ar fferm wledig?

Dydd 1- Dydd Mawrth 13 Ebrill 2010

Mae Catriona, Brian a Celia yn dechrau’r dasg lafurus o dynnu’r gwair a phridd sy’ wedi gorchuddio gweddillion y fferm yn Wernfawr, ond mae’r heulwen ogoneddus yn cadw pawb yn gwenu.

Dydd 2 - Dydd Mercher 14 Ebrill 2010

Mae profiad garddio Gwilyn yn dod yn handi wrth i ni geisio clirio mynediad i’r waliau sy’n sefyll. Er, gan fod y portaloos heb gyrraedd, ry’n ni’n dechrau difaru tynnu siwd gymaint o berthi cyfleus.

Dydd 3 - Dydd Iau 15 Ebrill 2010

Ar ol diwrnod 2 eitha’ oer mae’r haul yn dychwelyd ar ddiwrnod 3 ac mae cynnydd cyflym ar glirio’r blynyddoedd o bridd a llystyfiant sy’ wedi codi tu fewn y fferm oddiar iddi losgi ym 1911. Yn barod, mae llawr slat bendigedig yn amlygu ar un ochr –wedi ei lanhau yn ofalus gan Tony a Ken gyda’i blant, ond wedi’i lanhau yn llai ofalus gan Gwilyn a’i gaib.

Dydd 4 - Dydd Gwener 16 Ebrill 2010

Tra ar yr ochr arall i’r ffermdy, mae Brian yn dechrau dadorchuddio llawr cerrig coblog.

Dydd 5 - Dydd Sadwrn 17 Ebrill 2010

Mae Louise, Hazel ac Eleri yn rhoi’r gorau i’w penwythnos er mwyn dadorchuddio mwy o’r llawr coblog wrth y pen deheuol o’r ffermdy.

Wrth ganolbwyntio siwd gymaint ar yr archaeoleg, mae Kieron yn cael ei balu i ffwrdd.

Dydd 6 - Dydd Sul 18 Ebrill 2010

Erbyn diwedd yr wythnos gyntaf mae’r ffermdy yn dechrau cael siap a datgelwyd nifer o stafelloedd.

Un o’r darganfyddiadau mwya annisgwyl o’r penwythnos, madfall fach yn cysgodi mysg rhai o’r cerrig rhydd.

Dydd 7 - Dydd Mawrth 20 Ebrill 2010

Mae Mike yn brwydro trwy pridd llawn gwreiddiau er mwyn dadorchuddio mwy o ochor deuluol cyffyrddus y ty gyda’i llawr slabiau llechi hyfryd.

Dydd 8 - Dydd Mercher 21 Ebrill 2010

Mae coridor coblog yn cael ei lanhau yn dda yn ochor “fusnes” y ffermdy, sy’n gweithio fel mynediad a draen mewn ardal sy’ fwy na thebyg wedi cael ei defnyddio fel llaethdy a stalau anifeiliad.

Dydd 9 - Dydd Iau 22 Ebrill 2010

Gweithwyr Prydeinig i’r carn, Matt a Tony yn edmygu techneg palu Simon.

Mae Mike yn ymuno a’r tim am ychydig ddyddiau, wedi’i gynorthwyo’n fedrus gan Malcolm, er mwyn gwneud arolwg geoffiseg o’r caeau o gwmpas y ffermdy yn ceisio darganfod mwy o’r odynau sychu grawn yd neu adeiladau hyn.

Dydd 10 - Dydd Gwener 23 Ebrill 2010

Efallai ddim mor gyffrous i’r sawl sy’ ddim yn archaeolegwyr, ond dyma esiampl arbennig o dwll postyn wedi’i gloddio yn Ffos 2. Byddai hwn wedi creu cornel yr amrediad ysgubor 19fed ganrif a welwyd ar hen fapiau nesag at y ffermdy, wedi’i adeiladu’n rhyfedd mewn steil hollol wahanol i’r ffermdy.

Dydd 11 - Dydd Sadwrn 24 Ebrill 2010

Mae’r stafell ola’ yn y ffermdy i’w gweld gyda’i llawr coblog. Efallai taw olion ystabl ag ychwanegwyd o dan y staliau anifeiliaid oedd, neu ai hwn yw diwedd adeilad hyn?

Dydd 12 - Dydd Sul 25 Ebrill 2010

Mae’r criwgwaith (Matt) yn cael ei lusgo i ffwrdd am y dydd o Wern Fawr er mwyn gwneud ychydig o recordio argyfyngedig ar adeilad cerrig bach a chlom (mwd) ger Dryslwyn.

Matt yn dechrau recordio rhai o’r walydd.

Dydd 13 - Dydd Mawrth 27 Ebrill 2010

Nol yn Wern Fawr yn yr wythnos ola’ ac mae’r llawr slab llechi arbennig yn y gegin / parlwr yn cael ei recordio.

Ar y safle mae trafodaethau yn parhau wrth i’r tim geisio gwneud synnwyr o’r wahanol fathau o adeiladwaith walydd sy’n creu’r ffermdy.

Dydd 14 - Dydd Mercher 28 Ebrill 2010

Mae’r wythnos ola’ yn gweld cyfres o ymweliadau ysgol i’r safle. Mae Hazel yn esbonio popeth amdano.

Ac mae Alice yn rhoi taith dan arweiniad iddynt o’r ffermdy.

Dydd 15 - Dydd Iau 29 Ebrill 2010

Mwy o Indiana Jones ifainc yn darganfod hanes Wern Fawr, ac yn cysgodi rhag smotyn o law annisgwyl.

Mae Celia yn darganfod tystiolaeth roedd y ffermdy unwaith yn liw hyfryd o binc
ar y tu fas.

Dydd 16 - Dydd Gwener 30 Ebrill 2010

Mae’r ffermdy wedi’i gynllunio’n fanwl, pob carreg a thwll postyn wedi’u arlunio, er mwyn cael record llawn o beth datgelon ni.

Dydd 17 - Dydd Sadwrn 1 Mai 2010

Gan ei fod yn wyl y banc mae’r cymylau yn cyrraedd, er bod Celia, Eleri a Hazel yn dal i wenu.

Dydd 18 - Dydd Sul 2 Mai 2010

Ar y diwrnod ola ond un mae pydew mawr yn cael ei ddadorchuddio yn Ffos 2, amcangyfruwn faint o wirfoddolwyr fedrith ffitio tu fewn iddo.

Ond maen nhw dal yn llwyddo i gloddio rhan fwya’ o’r pydew erbyn diwedd y dydd. Yn anffodus nid oedd yn cynnwys y trysor teulu, yn hytrach mae’n debyg fe gafodd ei gloddio er mwyn echdynnu sial yn unig, o bosib pan adeiladon nhw’r twlc mochyn gerllaw ym mlynyddoedd cynnar yr 20fed ganrif.

Dydd 19 - Dydd Llun 3 Mai 2010

Rhoddir i’r ymwelwyr i’r safle ar y diwrnod ola daith dan arweiniad wrth i Anthony orffen waghau’r pydew yn Ffos 2.

Mae’r rhuthr munud ola i gael popeth ‘di cwpla yn meddwl smo oedran yn rwystr i helpu. Mae Lwsi yn trochi dwylo yn enw archaeology.

Mae tim o weithwyr caled dal yn llawen tra’n sefyll am lun o flaen Wern Fawr.