Bae Lerpwl yn ystod y cyfnod Paleolithig


Bae Lerpwl yn ystod y cyfnod Mesolithig

 

BAE LERPWL - CANLYNIADAU A THREFN BODDI

Paleolithig

Roedd y cyfan, bron, o ardal astudio Bae Lerpwl uwchben lefel y dwr yn ystod y cyfnod Paleolithig. Roedd yn dirwedd o weirdir agored a gwastatiroedd wedi’u hollti gan sawl llif dwr a lifai o’r tiroedd uwch â’i amgylchynai i lynnoedd mawr bas. Roedd yr awyrgylch ôlrewlifol yn oer a sych, ac efallai fod rhai ardaloedd o ia yn parhau, ond byddai’r gweirdiroedd eang wedi cynnal anifeiliaid pori, megis yr elc cynhanesyddol Megaloceros, gâi eu hela ar gyfer eu bwyta. Daw tystiolaeth o ogofâu cyfagos sy’n dangos fod helwyr yn mynd â chig o’r lladdfeydd i’w bwyta yno, ac y gellid defnyddio darnau eraill o gyrff yr anifeiliaid, megis esgyrn a gewynnau i wneud offer.

Mesolithig

Digwyddodd boddi’r dirwedd yn weddol gyflym yn ystod y cyfnod Mesolithig, ond mae’n debyg fod ardal lanw eang yn bodoli gydol y cyfnod. Ni wyddys i sicrwydd o hyd beth oedd effaith y codiad yn lefel y môr ar y llynneodd Paleolithig ond mae’n bosib eu bod yn dal yn nodweddion amlwg yn y dirwedd. Llifai sawl system afon fawr ar draws yr ardal ac efallai eu bod yn perthyn i’r afonydd a welir heddiw, yn arbennig ,afonydd Mersi a Dyfrdwy. Defnyddiai’r helwyr a lloffwyr Mesolithig yr afonydd hyn fel coridorau er mwyn cyrraedd at yr adnoddau arfordirol cyfoethog. Byddai lleoliadau hela ardderchog i’w cael yn y gwastatiroedd sychach, lle byddai’r bual, y carw coch a’r iwrch, ynghyd â baedd gwyllt, yn pori, gan yfed dwr croyw o’r pyllau fyddai’n gartref i adar y dwr a physgod.

 

Dangosir orau yr effaith ddramatig a gafodd y boddi cyflym ar y dirwedd gynhanesyddol trwy gyfrwng cyfres o ddarluniau. Dengys y cyfresi uchod Fae Lerpwl o ddiwedd y Paleolithig tua 12,000CP hyd at y Mesolithig diweddar tua 7,500CP. Dim ond yr ardaloedd hynny o dir uchel, megis Ynys Manaw, a adawyd uwchlaw’r môr erbyn diwedd y Mesolithig ac nid oes gwahaniaeth mawr rhwng yr arfordir bryd hynny â’n harfordir ni heddiw.

 

English