MORFA HELI PEN-BRE
CYFEIRNOD GRID: SN 384054
ARDAL MEWN HECTARAU: 641.20
Cefndir Hanesyddol
Ardal o forfa heli o boptu aber Gwendraeth. Datblygodd yr ochr ddeheuol
yn bennaf ers adeiladu Banc-y-lord, y morglawdd mawr sy'n ffurfio ymyl
ddeheuol yr ardal, ym 1817-18 (James 1991, 156-7). Bu ochr ogleddol yr
aber yn agored i erydiad yn hytrach na dyddodiad, ond roedd lle amlwg
i gei, sef Cei Berwyn (neu 'Ballast'), tan ganol y 19eg ganrif (Morris
1988, 77). Sefydlwyd cei yn Pill Tywyn ym mhen eithaf Camlas Ashburnham
tua 1801 cyn yr adeiladwyd Banc-y-lord yn ôl pob tebyg (James 1991, 156-7).
Gerllaw roedd allfa Draen Swan Pool, a ddraeniodd y corstir gynt i'r dwyrain.
Map a atgynhyrchwyd o fap yr OS gyda chaniatad yr Arolwg
Ordnans ar ran Rheolwr Llyfrfa Ei Mawrhydi, © Hawlfraint y Goron 2001.
Cedwir pob hawl. Byddai ei atgynhyrchu heb ganiatad yn torri Hawlfraint
y Goron a gall hynny arwain at erlyniad neu achos sifil. Rhif y drwydded:
GD272221
Disgrifiad ac elfennau tirlun hanesyddol hanfodol
Yr unig beth yn yr ardal hon yw morfa heli datblygol heb ei amgáu sy'n
gorwedd ychydig uwchlaw cyfartaledd y Nod Penllanw ac a groesir gan nentydd
a chaerau tanddaearol. Arglawdd prif linell rheilffordd De Cymru, a agorwyd
ym 1852 (Ludlow 1999, 28), yw ymyl ogleddol yr ardal.
Yr unig nodweddion archeolegol a gofnodwyd yw'r ceiau a
ddisgrifiwyd uchod, y morgloddiau a dau longddrylliad.
Ni cheir adeiladau yma.
Mae hon yn ardal tirlun nodweddiadol sy'n gorwedd rhwng
y Nod Penllanw a bryniau tywod Twyni Pen-bre i'r de a Thwyni Cyd-weli
i'r gogledd.
|